تحلیلی بر بیانات مقام معظم رهبری در دیدار دستاندرکاران کنگره بینالمللی میرزای نائینی
حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین پور
پژوهشگر حوزه فقه امنیت
نکته کلیدی و بدیع در اندیشه نائینی، تعریف او از نسبت آزادی و امنیت سیاسی است. از منظر او، این دو مفهوم در پرتو حکومت ولایتیه و با اتکا به شریعت حقه، نه تنها در تعارض نیستند، بلکه با یکدیگر تعامل و بلکه تلازم دارند.
نائینی به وضوح نشان میدهد که آزادی بدون امنیت، تبلور هرج و مرج در جامعه است و امنیت بدون آزادی، انعکاس استبداد است.
نائینی آزادی را به معنای رفع مانع و رهایی از اسارت حکومت تملیکیه تعریف میکند، نه رهایی از احکام دین. او تصریح میکند: حقیقت تبدیل نحوه سلطنت غاصبه جانره، عبارت از تحصیل آزادی از این اسارت و رقیّت و تمام منازعات و مشاجرات واقعه فیمابین هر ملّت با حکومت تملکیه خودش بر سر همین مطلب خواهد بود، نه از برای رفع بد از احکام دین و مقتضیّات مذهب.
بنابراین، دستیابی به هر دو ارزش آزادی و امنیت، تنها در چارچوب حکومت ولایتیه که همزمان هم استبداد را طرد میکند و هم از هرج و مرج جلوگیری مینماید، امکانپذیر است.
شریعت به عنوان مبنای واحد، معیار تراز قبض و بسط این دو ارزش است و تضادی بین آنها نمیپذیرد. ممکن است به اقتضای مصالح جامعه و تحت نظر حاکم صالح، اولویتهایی بین آنها ایجاد شود (مانند تحدید بخشی از آزادیها برای حفظ امنیت ملی)، اما این تنظیم، موقت و در راستای تأمین نهایی هر دو هدف در بلندمدت است.
نائینی با بصیرت ویژهای تجربه تاریخی ایران پس از مشروطه را تحلیل میکند که چگونه آزادی به شبه هرج و مرج منجر شد و امنیت در سایه استبداد رضا خانی انعکاس یافت. این تجربه تاریخی به خوبی نشان میدهد که جدایی این دو مفهوم چگونه به انحراف هر دو میانجامد.
بنابراین، در منظومه فکری نائینی، امنیت اصیل، امنیتی است که بستر آزادی مشروع را فراهم کند، و آزادی حقیقی، آزادی است که در پناه امنیتی پایدار و عادلانه به شکوفایی برسد. این دیدگاه متوازن که ریشه در سنت فقهی شیعه دارد، پاسخ بدیعی به معضل قدیمی نسبت آزادی و امنیت ارائه میدهد.
